Tại Việt Nam, bệnh quai bị phát tán quanh năm, nhưng thường tập trung vào những tháng thu – đông ở các tỉnh miền Bắc và Tây Nguyên.

Quai bị là một bệnh lý truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi sự xâm nhập của virus quai bị (Mumps virus), thường xảy ra ở trẻ trên 2 tuổi và thanh thiếu niên.

Bệnh quai bị hiện vẫn chưa có thuốc đặc trị. Các phương pháp điều trị hiện có đều dựa trên nguyên tắc tập trung điều trị các triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng. Vì vậy, bệnh quai bị có thể dùng đông tây y kết hợp.

Việc dùng thuốc kháng sinh không có tác dụng mà chỉ điều trị theo triệu chứng. Bệnh nhân có thể chườm nóng, dùng thuốc an thần, giảm đau, vitamin, có thể dùng chống viêm theo tư vấn của bác sĩ. Súc miệng nước muối thường xuyên sau khi ăn. Những ngày đầu bệnh nhân quai bị nên ăn nhẹ, ăn lỏng.

Trường hợp quai bị không biến chứng, bệnh nhân có thể được chăm sóc tại nhà:

• Giảm đau, hạ sốt bằng Paracetamol.
• Uống nhiều nước, ăn thức ăn lỏng, dễ nuốt.
• Nghỉ ngơi, có thể chườm trên vùng má bị sưng đau.
• Chỉ dùng thuốc kháng sinh khi có chỉ định của bác sĩ.
• Không tự ý áp dụng các phương pháp điều trị dân gian như dùng mực tàu, nhọ nồi hay đắp lá thuốc lên vùng sưng. Các phương pháp này không được khoa học chứng minh hiệu quả, có thể khiến tình trạng viêm trầm trọng hơn, thậm chí gây nhiễm trùng, chảy máu.
• Cần cho bệnh nhân nghỉ ngơi từ 7 - 10 ngày tại nhà để vùng mang tai hồi phục hoàn toàn và tránh lây cho người khác.
• Đến ngay bệnh viện gần nhất nếu người bệnh xuất hiệu triệu chứng nôn ói, đau bụng, đau đầu. Hoặc khi thấy bệnh nhân có những biểu hiện nặng, bất thường.

Cho người bệnh kiêng gió trời để tránh nhiễm khuẩn, bệnh nhân cần được tắm rửa, vệ sinh sạch sẽ bằng nước ấm với thời gian ngắn hơn bình thường để ngăn ngừa vi khuẩn.

Nên kiêng các hoạt động mạnh, nghỉ ngơi nhiều để sức khỏe mau hồi phục. Lưu ý đến thể trạng người bệnh, đặc biệt là khi quan sát thấy tinh hoàn sưng đau thì cần đến ngay bác sĩ để ngăn ngừa biến chứng.

Quai bị dễ lây lan nên người bệnh cần tránh tiếp xúc với người xung quanh. Cho bệnh nhân sử dụng riêng các vật dụng cá nhân, người thân đeo khẩu trang khi mang đồ ăn cho người bệnh.

Đa số các trường hợp thường sốt rất nhẹ và kéo dài 1 đến 2 ngày. Thông thường trẻ lớn hay người lớn thì các triệu chứng thường nặng hơn trẻ nhỏ. Bệnh sẽ tự khỏi dần sau một tuần đến 10 ngày nếu không có biến chứng.

Hiện quai bị vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, cách chữa quai bị tại nhà và bệnh viện chủ yếu tập trung vào việc điều trị triệu chứng.

Trước đây người ta biết nhiều đến bệnh quai bị ở trẻ nhỏ, nhưng thực tế hiện nay cho thấy người lớn cũng có thể bị quai bị và thậm chí còn rất nhiều. Không những thế khi người lớn bị quai bị nếu không thận trọng trong xử trí có thể sẽ phải đối diện với nhiều biến chứng nguy hiểm như vô sinh, viêm màng não, viêm tụy...

Các yếu tố sau được xem là làm tăng nguy cơ mắc bệnh quai bị:

• Người chưa có miễn dịch bảo vệ.
• Người đang sống chung, tiếp xúc hoặc sinh hoạt tập thể, dùng chung đồ dùng với người bị quai bị.

Biến chứng bệnh quai bị ở nam giới:

• Viêm sưng tinh hoàn và mào tinh hoàn: Biến chứng chiếm tỷ lệ 25 - 30% ở nam giới mắc bệnh quai bị. Biểu hiện tinh hoàn sưng to gấp đôi bình thường, mào tinh dày. Tình trạng viêm sưng kéo dài từ 3 - 7 ngày và khoảng 50% bệnh nhân bị teo tinh hoàn, làm giảm tỷ lệ sinh tinh và khả năng gây vô sinh khá cao.
• Nhồi máu phổi: Sau khi bị viêm tinh hoàn do quai bị, có thể bị hoại tử mô phổi cho vùng phổi bị thiếu máu. Nguyên nhân là do huyết khối từ tĩnh mạch tuyến tiền liệt.
• Viêm tụy: Gây đau bụng vùng thượng vị kèm buồn nôn.
• Viêm màng não: Gây đau đầu, mệt mỏi, rối loạn thị giác.
• Bị điếc: Người mắc bệnh này cũng có thể bị mất thính giác.
• Viêm cơ tim.

Biến chứng bệnh quai bị ở phụ nữ:

Tương tự với biến chứng bệnh quai bị ở nam, bệnh cũng gây biến chứng ở nữ như:

• Viêm buồng trứng với tỷ lệ khoảng 7%: Buồng trứng bị viêm sưng gây ra các cơn đau ở một bên hố chậu, gây ra khí hư có mùi khó chịu. Nếu không điều trị kịp thời có thể gây viêm, dính, u nang buồng trứng, dẫn đến ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.
• Gây sảy thai hoặc dị dạng thai nhi ở 3 tháng đầu thai kỳ, gây sinh non hoặc thai chết lưu ở 3 tháng cuối thai kỳ.
• Viêm tụy, viêm màng não… tương tự như đối với nam.

Hiện nay, chưa có thuốc đặc hiệu điều trị bệnh quai bị, phương pháp điều trị hiện nay là điều trị theo triệu chứng, hỗ trợ chăm sóc người bệnh để phòng ngừa các biến chứng xấu xảy ra. Việc khám và chữa trị bệnh quai bị tùy ở từng bệnh nhân cụ thể.

Để xác định xác định tình trạng nhiễm, hay đang nhiễm bệnh quai bị khoảng 200.000 đến 299.000 VNĐ

Đối với vaccine phòng quai bị chứa trong vaccine 3 trong 1 Sởi - Quai bị - Rubella có giá từ 198.000 VNĐ/1 mũi tiêm đến 265.000 VNĐ/1 mũi tiêm.

Những thuốc kháng sinh không dùng cho trẻ

Kháng sinh là dược chất đóng vai trò rất quan trọng trong điều trị các bệnh do vi khuẩn. Nhưng thuốc cũng gây ra các tác dụng phụ. Đặc biệt là một số kháng sinh còn gây ra tác dụng phụ rất nghiêm trọng cho trẻ.