Xử lý trẻ sốt sau tiêm vaccine

Sốt sau tiêm vaccine là phản ứng thường gặp sau khi tiêm chủng, nhất là ở trẻ em. Cha mẹ không nên quá lo lắng nhưng cũng cần theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của bé.

Theo các nghiên cứu, hơn 1/3 dân số thế giới sống ở những khu vực có nguy cơ mắc virus Dengue, một căn bệnh do muỗi gây ra bởi bất kỳ type huyết thanh nào trong 4 type virus có liên quan. 

Phần lớn người nhiễm virus hồi phục sau vài ngày với các triệu chứng đau nhức và sốt, nhưng trong một số trường hợp, bệnh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng hơn. 

Ở trẻ em, sốt Dengue có thể tiến triển thành hội chứng sốc nguy hiểm khi huyết tương thoát ra khỏi các mạch máu nhỏ.

Bệnh sốt xuất huyết Dengue có biểu hiện lâm sàng khá đa dạng, diễn biến rất nhanh từ thể nhẹ đến thể nặng. Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua ba giai đoạn gồm: Giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục.

Giai đoạn nguy hiểm của sốt xuất huyết với biểu hiện của sốc, gây suy tuần hoàn cấp. Người bệnh có triệu chứng vật vã, bứt rứt hoặc li bì; lạnh đầu chi, da lạnh ẩm; mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt, hiệu số huyết áp tối đa và tối thiểu từ 20 mmHg trở xuống hoặc tụt huyết áp hay không đo được huyết áp, đi tiểu ít.

Khi người bệnh có một trong các biểu hiện thoát huyết tương nặng dẫn đến sốc giảm thể tích (sốc sốt xuất huyết Dengue), ứ dịch ở khoang màng phổi và ổ bụng nhiều; xuất huyết nặng; suy tạng.

- Sốc sốt xuất huyết Dengue được chia ra 2 mức độ:

• Sốc sốt xuất huyết Dengue: Có dấu hiệu suy tuần hoàn, mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt hoặc tụt, kèm theo các triệu chứng như da lạnh, ẩm, bứt rứt hoặc vật vã li bì.
• Sốc sốt xuất huyết Dengue nặng: Sốc nặng, mạch nhỏ khó bắt, huyết áp không đo được.

Chú ý: Trong quá trình diễn biến, bệnh có thể chuyển từ mức độ nhẹ sang mức độ nặng, vì vậy khi thăm khám cần phân độ lâm sàng để tiên lượng bệnh và có kế hoạch xử trí thích hợp.

- Xuất huyết nặng:

• Chảy máu cam nặng (cần nhét gạc vách mũi), rong kinh nặng, xuất huyết trong cơ và phần mềm, xuất huyết đường tiêu hóa và nội tạng, thường kèm theo tình trạng sốc nặng, giảm tiểu cầu, thiếu oxy mô và toan chuyển hóa có thể dẫn đến suy đa phủ tạng và đông máu nội mạch nặng.
• Xuất huyết nặng cũng có thể xảy ra ở người bệnh dùng các thuốc kháng viêm như Acetylsalicylic Acid (aspirin), Ibuprofen hoặc dùng Corticoid, tiền sử loét dạ dày, tá tràng, viêm gan mạn.

- Suy tạng nặng:

• Suy gan cấp, men gan AST, ALT ≥ 1000 U/L.
• Suy thận cấp.
• Rối loạn tri giác (Sốt xuất huyết thể não).
• Viêm cơ tim, suy tim, hoặc suy chức năng các cơ quan khác.

- Suy tuần hoàn cấp thường xảy ra vào ngày thứ 3 - 7 của bệnh.

Sốc sốt xuất huyết nếu phát hiện sớm, bệnh nhân được bù dịch đầy đủ thì sẽ hồi phục dễ dàng. Ngược lại, nếu bệnh nhân không được phát hiện và xử trí kịp thời thì có thể rơi vào tình trạng sốc, mạch nhanh, tụt huyết áp. Tình trạng sốc này nếu để diễn biến kéo dài sẽ tiến triển thành sốc không hồi phục và có thể gây suy đa phủ tạng, dễ dẫn đến tử vong. Từ lúc bệnh biến chứng đến khi tử vong chỉ sau 5 - 6 tiếng nếu không được cấp cứu kịp thời.

Điều trị sốt xuất huyết Dengue phần lớn các trường hợp đều được điều trị ngoại trú và theo dõi tại y tế cơ sở, chủ yếu là điều trị triệu chứng và phải theo dõi chặt chẽ phát hiện sớm sốc xảy ra để xử trí kịp thời.

- Điều trị triệu chứng. Nếu sốt cao trên 38,5 độ C, cho uống thuốc hạ nhiệt, nới lỏng quần áo và lau mát bằng nước ấm. Thuốc hạ nhiệt chỉ được dùng là Paracetamol đơn chất, liều dùng từ 10 - 15 mg/kg cân nặng/lần, cách nhau mỗi 4 - 6 giờ. 

Chú ý: Tổng liều Paracetamol không quá 60mg/kg cân nặng/24h. Không dùng Aspirin, Ibuprofen để điều trị vì có thể gây nguy hiểm.

- Khuyến khích cho trẻ uống nhiều nước Oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh…) hoặc nước cháo loãng với muối.

- Không ăn uống những thực phẩm có màu nâu hoặc đỏ vì nếu nôn ói sẽ khó phân biệt với xuất huyết tiêu hóa.

- Tái khám và làm xét nghiệm hàng ngày, cho nhập viện nếu xuất hiện dấu hiệu cảnh báo. 

Cho trẻ khám lại ngay và cho nhập viện nếu: 

• Trẻ thấy khó chịu hơn mặc dù sốt giảm hoặc hết sốt.  
• Không ăn, uống được. 
• Nôn ói nhiều. 
• Đau bụng nhiều. 
• Tay chân lạnh, ẩm. 
• Mệt lả, bứt rứt. 
• Chảy máu mũi, miệng hoặc xuất huyết âm đạo. 
• Không tiểu trên 6 giờ. 
• Biểu hiện hành vi thay đổi như lú lẫn, tăng kích thích, vật vã hoặc li bì.

Tóm lại: Hiện nay sốt xuất huyết vẫn chưa có vaccine và thuốc điều trị, các bậc phụ huynh không được chủ quan, đặc biệt trong điều kiện sáng nắng, chiều mưa thất thường cần chú ý theo dõi tránh để các trẻ bị sốc sốt xuất huyết. 

Nếu sốt đến ngày thứ 3, phải nghĩ đến sốt xuất huyết. Nếu có kèm theo những chấm xuất huyết ở da, hoặc kèm theo chảy máu mũi, chảy máu răng, đi cầu phân đen, mệt, đừ người, tay chân trẻ lạnh thì phải nhanh chóng đưa đi bệnh viện, không được để qua ngày thứ 4 sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng.

Thận trọng với sốt xuất huyết khi mang thai

Bệnh sốt xuất huyết Dengue ở phụ nữ có thai có thể gây nguy hiểm đến tính mạng mẹ và con.