Cách bổ sung vitamin an toàn cho bé

Thiếu vitamin A không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thị giác, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất của trẻ.

Vai trò quan trọng của vitamin A với cơ thể

Vitamin A là một hợp chất hòa tan trong dầu được gọi là axit retinoic. Có hai dạng chính của vitamin A:Các tiền vitamin A (beta-carotene và các loại khác) và vitamin A đã được tạo sẵn.

Các tiền vitamin A: Được tìm thấy trong thực vật, chiếm phần lớn là beta-carotene, có nhiều các loại rau củ màu đỏ, vàng như đu đủ, cà rốt hoặc bí ngô...

Vitamin A đã được tạo sẵn (retinol, retinal, axit retinoic, và các este retinyl): Chủ yếu được tìm thấy trong các nguồn thực phẩm từ động vật.

Chúng ta đều biết vitamin A giúp tăng cường thị lực, bảo vệ mắt, phòng tránh các bệnh về mắt như quáng gà, khô mắt, loét giác mạc, thậm chí là mù lòa… Tuy nhiên, vitamin A còn nhiều công dụng mà có thể nhiều bố mẹ chưa biết.

Giúp trẻ tăng trưởng: Vitamin A đóng vai trò như một hormone trong điều chỉnh sự tăng trưởng và phát triển của các mô trong hệ cơ xương; duy trì cấu trúc bình thường của da và niêm mạc; tăng cường khả năng miễn dịch của trẻ. Các nhà khoa học còn phát hiện dạng tiền vitamin A trong rau củ, trái cây có khả năng kìm hãm gốc tự do, giúp chống lão hóa, phòng một số bệnh ung thư…

Thiếu vitamin A gây hậu quả gì?

Thiếu hụt vitamin A rất hiếm ở các nước phát triển. Nhưng tình trạng thiếu vitamin A phổ biến ở nhiều nước đang phát triển. Ở các nước này, tình trạng thiếu vitamin A thường bắt đầu ngay từ giai đoạn sơ sinh. Tiêu chảy mãn tính cũng dẫn đến mất quá nhiều vitamin A ở trẻ nhỏ.Bản thân thiếu hụt vitamin A sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy.

Triệu chứng thiếu vitamin A phổ biến nhất ở trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai là bệnh khô mắt (xerophthalmia). Một trong những dấu hiệu ban đầu của bệnh khô mắtlà quáng gà hoặc không có khả năng nhìn trong ánh sáng yếu hoặc bóng tối.

Thiếu vitamin A là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa có thể phòng ngừa được ở trẻ em. Những người bị thiếu vitamin A có xu hướng có tình trạng sắt thấp, có thể dẫn đến thiếu máu. Thiếu vitamin A cũng làm tăng mức độ nghiêm trọng và nguy cơ tử vong của các bệnh nhiễm trùng (đặc biệt là tiêu chảy và bệnh sởi) ngay cả trước khi bắt đầu xuất hiện bệnh khô mắt.

Những ai có nguy cơ thiếu vitamin A?

Trẻ sinh non: Ở các nước phát triển, tình trạng thiếu vitamin A trên lâm sàng rất hiếm ở trẻ sơ sinh và chỉ xảy ra ở những trẻ bị rối loạn hấp thu. Tuy nhiên, trẻ sinh non không có đủ dự trữ vitamin A ở gan khi mới sinh và nồng độ retinol trong huyết tương của chúng thường duy trì ở mức thấp trong suốt năm đầu đời.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ ở các nước đang phát triển:Ở các nước đang phát triển những phụ nữ bị thiếu vitamin A, làm cho hàm lượng vitamin A dưới mức tối ưu và không đủ để duy trì nguồn dự trữ vitamin A đầy đủ ở trẻ. Tỷ lệ thiếu vitamin A ở các nước đang phát triển tiếp tục gia tăng ở trẻ nhỏ ngay sau khi trẻ ngừng bú mẹ, do nguồn thực phẩm bị hạn chế.

Phụ nữ mang thai và cho con bú ở các nước đang phát triển: Phụ nữ mang thai cần thêm vitamin A để phát triển bào thai và duy trì mô cũng như hỗ trợ quá trình trao đổi chất của chính họ.

Những trẻ bị bệnh xơ nang: Hầu hết những trẻ bị xơ nang đều bị suy tuyến tụy, làm tăng nguy cơ thiếu vitamin A do khó hấp thụ chất béo.

Tỷ lệ trẻ thiếu vi chất nói chung luôn là một vấn đề nhức nhối với các nước đang phát triển và kém phát triển, trong đó có Việt Nam. Vì nó ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất lẫn phát triển trí tuệ của trẻ. Trong số các vi chất thì thiếu vitamin A là một vấn đề phổ biến và Tổ chức Y tế Thế giới đã có những chiến lược toàn cầu. Việt Nam cũng không nằm ngoài chiến lược đó.

Nhu cầu vitamin A hàng ngày là bao nhiêu?

Nhu cầu trung bình ước tính đối với vitamin A được tính toán dựa trên lượng vitamin A trong chế độ ăn uống cần thiết để duy trì đủ lượng vitamin A dự trữ trong gan ở mức 0,07μmol/g. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị lượng vitamin A hàng ngày là 400μg REs cho trẻ em từ 1-3 tuổi, 500 μg REs cho phụ nữ trưởng thành và 600μg REs cho nam giới trưởng thành.

Ngoài khuyến cáo chế độ ăn uống đa dạng các nguồn thực phẩm giàu vitamin A. Tại Việt Nam, nhằm phòng chống tình trạng thiếu vitamin A ở trẻ dưới 5 tuổi, mỗi năm Bộ Y tế tổ chức 2 đợt uống vitamin A cho các trẻ dưới 6 tháng tuổi không được bú mẹ và trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ thiếu vitamin.

Trẻ 6 – <12 tháng tuổi: 100.000 đơn vị vitamin A mỗi 6 tháng

Trẻ từ 12 – 60 tháng: 200.000 đơn vị vitamin A mỗi 6 tháng

Với liều bổ sung trên, hầu hết trẻ dung nạp tốt. Một số có thể xuất hiện các tác dụng phụ như thóp phồng, buồn nôn, nôn hoặc đi ngoài phân lỏng. Các phản ứng thường nhẹ và tự hết sau khoảng 24h dùng thuốc. Do đó, mẹ không nên quá lo lắng mà không cho con uống Vitamin A.

Thừa vitamin A cũng gây hại

Các biểu hiện của thừa vitamin A phụ thuộc vào hàm lượng và tốc độ nhanh chóng của việc hấp thụ vitamin A quá mức. Các triệu chứng có thể biểu hiện cấp tính hoặc mạn tính gồm: tăng áp lực nội sọ, chóng mặt, buồn nôn, đau đầu, kích ứng da, đau khớp và xương, hôn mê hoặc thậm chí tử vong.

Mặc dù chứng tăng vitamin A có thể là do chế độ ăn uống quá nhiều thực phẩm chứa vitamin A. Tuy nhiên, tình trạng này thường là kết quả của việc tiêu thụ quá nhiều vitamin A trong thuốc hoặc các thực phẩm bổ sung.

Phần lớn các trường hợp ngộ độc vitamin A là do tiêu thụ kéo dài một lượng lớn vitamin A tổng hợp (cao hơn khoảng 10 lần so với mức cho phép trong chế độ ăn được khuyến nghị hoặc khoảng 50.000 IU).

Ngược lại, quá trình trao đổi chất của provitamin A (beta-carotene , từ các nguồn thực vật) rất ít có khả năng gây độc. Ví dụ, những người ăn một lượng lớn provitamin A có thể phát triển vàng da (do tăng carotene máu) mà không bị ngộ độc vitamin A. Tăng carotene máu đặc biệt phổ biến ở trẻ nhỏ ăn nhiều rau củ xay nhuyễn (đặc biệt là cà rốt, đu đủ hay bí đỏ và các loại rau lá xanh), ban đầu có thể bị nhầm lẫn với bệnh vàng da.