Tiêu chảy ở trẻ, nhận diện và điều trị

Gần như trẻ nào cũng đã từng bị tiêu chảy, làm sao để rút ngắn thời gian điều trị, giúp trẻ phục hồi sớm và giảm tỷ lệ mắc tiêu chảy vẫn là những câu hỏi luôn được đặt ra.

Nhận diện tiêu chảy cấp do siêu vi

Tiêu chảy cấp do siêu vi thường diễn biến điển hình như sau:

Đầu tiên trẻ có nôn, nôn nhiều  khoảng nửa này. Giai đoạn này trẻ có vẻ rất mệt, mặt tái xanh, lả người sau mỗi lần nôn.

Tiếp theo xuất hiện đi phân nước, không có máu, khi tiêu chảy xuất hiện thì nôn cũng giảm hoăc hết.

Trẻ đi tiêu chảy nhiều trong 3-4 ngày đầu tiên, có khi đến chục lần/ngày. Sau đó giảm dần về số lượng nước trong phân, số lần đi và thường tự khỏi sau một tuần.

Trong suốt thời gian bị bệnh nhìn chung tổng trạng của trẻ khá tốt, em bé vẫn tỉnh táo chơi được với điều kiện bù nước đầy đủ.

Các triệu chứng khác: Sốt có thể nhẹ hay cao, cóthể có biểu hiện viêm long hô hấp trên.

Ngày nay trẻ được uống vaccine rotavirus đầy đủ, nên diễn biến bệnh có thể không điển hình như trên.Ở các thành phố lớn bệnh thường nhẹ nhàng hơn mô tả ở trên.

Điều trị tiêu chảy cấp như thế nào?

Điều trị tiêu chảy cấp do virus quan trọng số 1 đó là  bù nước. Các điều trị khác chỉ là bổ sung.

Bù nước

Nước được ưu tiên là oresol. Hiện tại chúng ta sử dụng gói oresol áp lực thẩm thấu thấp. Một gói pha đúng vào 200ml nước sôi để nguội, không pha đặc, không pha loãng. Có loại một gói pha với 1000ml nước, nhưng loại này không tiện sử dụng như loại pha với 200ml nước.

Uống oresol sau mỗi lần tiêu chảy. Uống từng chút một (từng muỗng, từng ngụm nhỏ) cho đến khi nào trẻ từ chối thì ngưng,không nên ép.

Do nước oresol có vị lợ, đa số trẻ không thích uống nếu trẻ không quá khát. Nước dừa là một lựa chọn thay thế tốt, tiếp theo là nước lọc.

Không uống nước ngọt công nghiệp. Nước trái cây khác cũng có thể uống nhưng nên hạn chế đặc biệt những loại có nhiều vitamin C.

Việc bù nước được thực hiện xuyên suốt quá trình bệnh từ  khi trẻ nôn đến khi phân tốt lên.

Men vi sinh

Men vi sinh là các vi sinh vật có lợi cho đường ruột, khi bổ sung  sớm có thể rút ngắn thời gian tiêu chảy được một ngày so với  không bổ sung. Do vậy quyết định dùng men vi sinh hay không phụ thuộc vào mỗi gia đình.

Men vi sinh không có hại thêm nên nếu trẻ chịu uống thì nên bổ sung, dù lợi ích không nhiều như mong đợi.

- Nấm men Saccharomyces Bouladii liều 500-750mg/ngày chia 2 lần uống.

- Bacillus cllausi (enterogeminal)2-3 ống/ngày.

2 loại này có thể pha vào sữa hay nước cho trẻ uống, thời gian dùng 7-10 ngày

Thuốc giảm tiết nước đường ruột

Tương tự như men vi sinh, thuốc không có hiệu quả nhiều, tác dụng của nó là làm giảm lượng nước trong phân. Ví dụ, trẻ tiêu chảy bãi phân 10 phần nước, nếu uống thuốc thì còn 8-9 phần, do đó cũng làm giảm được nguy cơ mất nước.

Ưu điểm của thuốc là an toàn, dễ uống, hầu như không có tác dụng phụ. Do vậy nếu có điều kiện và trẻ chịu uống thì phụ huynh nên dùng cho trẻ.

Thuốc này muốn có hiệu quả thì phải dùng sớm ngay từ ngày đầu trong giai đoạn phân nhiều nước. Chuyển sang giai đoạn đi nhiều lần mỗi lần một ít phân thì thuốc không còn hiệu quả lắm.

Thuốc hấp phụ

Diosmectic cũng có thể dùng vì đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả. 

Thuốc này nên dùng trong giai đoạn sau: Trẻ đi tiêu nhiều lần, nhưng mỗi lần chỉ một chút phân. Không nên dùng nếu  phân có máu,trẻ sốt cao.

Kẽm

Kẽm không phải là ưu tiên với những trẻ em có chế độ ăn uống đa dạng, chế độ dinh dưỡng tốt.

Kẽm có ý nghĩa với trẻ em thuộc các gia đình thiếu thốn, không đủ thịt cá trong mooxi bữa ăn hăng ngày cho trẻ. Hoặc với trường hợp  trẻ bị suy dinh dưỡng.  Đối với những trẻ này kẽm rất có ích giúp rút ngắn thời gian  bị bệnh và mức độ bệnh. Tuy nhiên khi uống kẽm lại làm tăng  nguy cơ nôn ói.

Cách dùng: Nên dùng kẽm dạng viên hoặc bột, hạn chế dùng loại siro.

Thuốc chống nôn

Triệu chứng đáng sợ nhất trong bệnh này đó là nôn nhiều ở giai đoạn đầu. Các hiệp hội tiêu hóa thống nhất cân nhắc dùng thuốc chống nôn ondansetron liều duy nhất 0.15mg/kg (uống hoặc tiêm). Thuốc này làm giảm được nguy cơ mất nước và nhập viện.

Các thuốc không được dùng

Các thuốc chống nôn khác như: Domperidone, metochlopramide, dimenhydramine, promethazine, deamethasone…  không được khuyến cáo dùng trong bệnh này

Thuốc làm giảm nhu động ruột: loperamide, nospa… cũng không dùng trong tiêu chảy cấp.

Nên ăn gì và uống gì?

Nên cho ăn tất cả những gì bé muốn, trừ thức ăn nhanh (fast food), đồ chiên xào nhiều dầu mỡ và những loại thức ăn quá ngọt (nhiều đường).

Uống: Oresol, nước dừa, nước lọc, nước trái cây khác (ít).

Vẫn tiếp tục uống sữa như cũ, không cần pha loãng, không cần đổi sửa tiêuchảy. Các loại sữa dành cho trẻ tiêu chảy có chỉ định khi: Tiêu chảy kéo dài (quá 14 ngày) tiêu chảy nặng và có bằng chứng của hiện tượng không dung nạp lactose thứ phát. Cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Ăn thêm một bữa trong 2 tuần tiếp theo sau khi trẻ  hết bệnh để lấy lại cân nặngđã mất.

Chăm sóc hậu môn: Sau mỗi lần trẻ đi ngoài, chỉ nên dội nước nhẹ nhàng và thấm khô hậu môn, thoa kem có oxide kẽm để tránh hăm da quanh hậu môn.

Khi nào cần tới gặp bác sĩ?
- Sốt cao.
- Khát nước dữ dội.
- Lừ đừ, không uống  được.
- Đi ngoài phân có máu.
- Quá3 ngày phân không cải thiện
- Không đi tiểu trong vòng 4-6 tiếng liền.
Kiến thức trong bài viết là chung và chỉ đúng với đa số trường hợp.Nhưng bệnh sẽ có thể có nhiều chiều hướng, diễn biến khác nhau. Do đó, vẫn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa trước khi điều trị.

Bù điện giải cho trẻ bị tiêu chảy cấp

Bù điện giải là biện pháp đầu tiên trong điều trị triệu chứng cho bệnh tiêu chảy cấp. Tuy không phải là bệnh khó điều trị, nhưng nếu không được dùng thuốc đúng cách, bệnh có thể dẫn đến biến chứng nặng.